Interwencje - Afganistan: Transformacja

Struktura etniczna Afganistanu


Liczba mieszkańców wynosi około 32,738 mln, niemniej ludność jest rozmieszczona bardzo nierównomiernie. Główne skupiska to kotliny śródgórskie i oazy na obszarach północno-wschodniej części kraju; tereny wysokogórskie na północy i półpustynne na południowym zachodzie są prawie bezludne. Około 2 milionów ludności to koczownicy. Ponad 3 mln osób przebywa na emigracji, głównie w Pakistanie i Iranie. Skład narodowościowy jest zróżnicowany: żyją tu Pasztunowie - 53%, Tadżycy - 12%-30%, Hazarowie i Uzbecy - po ok. 8% i Beludżowie. Tylko 23% ludności mieszka w miastach. Religią państwową jest islam. Poziom życia ludności i jej zdrowotność należą do najniższych w świecie; powszechnym zjawiskiem jest analfabetyzm - 79%, a poniżej poziomu ubóstwa żyje aż 23% mieszkańców kraju.
PASZTUNOWIE / PASZTUNI
Główna grupa etniczna Afganistanu (uważająca się za jedyną ludność rdzennie afgańską) i Pakistanu, mniejsze skupiska zamieszkują także przygraniczne tereny Iranu i Indii. Pod względem antropologicznym zaliczają się do rasy białej. Jest to lud koczowniczy, pasterski, nomadyczny. Wszedł on w konflikt z ludami osiadłymi, rolniczymi (Tadżykami, Hazarami, Uzbekami i Kirgizami) ze względu na sprzeczność interesów i inne wartościowanie kultury. Pasztuni są muzułmanami sunnitami (jeden z trzech głównych ortodoksyjnych odłamów islamu –obok szyitów i charydżytów), z wyjątkiem klanu Turi wyznającego szyizm. Dużą rolę w ich kulturze odgrywa Pasztunwali - tzw. kodeks honorowy:
Pasztuńskie rozumienie sprawiedliwości odbiega od europejskiego. Morderstwo musi być ukarane śmiercią, przy czym odpowiedzialność za wykonanie wyroku spoczywa na rodzinie zamordowanego. Jeżeli wykonanie wyroku na sprawcy nie jest możliwe, zastępczo wykonuje się wyrok na mężczyźnie spokrewnionym z zabójcą. Praktykę tę określa się mianem zemsty rodowej.
Gościnność Pasztunów bywa powodem, dla którego są oni oskarżani o wspieranie terroryzmu. W rzeczywistości zasady pasztunwali nie pozwalają na odtrącenie cudzoziemca proszącego o azyl, a atak na takiego cudzoziemca jest traktowany jako atak na klan udzielający mu azylu.
Pasztuni dzielą się na duże plemiona (tabar), dzielące się z kolei na rody (chel). Ważne decyzje podejmowane są przez loja dżirga - radę starszyzny plemienia.

TADŻYKOWIE / TADŻYCY
    Tadżykowie, pokrewni, a często nawet utożsamiani z Persami, są potomkami aryjskich plemion wędrownych, które osiadły w Azji Środkowej około 2000 r. p.n.e. Zamieszkują oni regiony Azji Środkowej, a głównie Tadżykistanu, gdzie stanowią 80% całej populacji.
Ogromne społeczności tadżyckie mieszkają w sąsiednim Uzbekistanie. Oficjalnie 5% jego liczebności deklaruje narodowość tadżycką, jednak uważa się, że Tadżyków w Uzbekistanie jest o wiele więcej - różne źródła szacują ich liczbę na od 4 do nawet 11 milionów osób, stanowiących nawet 15-45% całej ludności państwa. Jest to spowodowane tym, iż w czasach Związku Radzieckiego Tadżycy przebywający wówczas na terenie Uzbeckiej SRR dostali do wyboru - albo zostać zarejestrowanym jako Uzbecy i tam zostać, albo pozostać przy narodowości tadżyckiej i w konsekwencji zostać przymusowo wywiezionym do górzystej, słabo rozwiniętej Tadżyckiej SRR. Wielu z nich zdecydowało się zmienić swoją narodowość w zamian za lepsze warunki życia. Z tego powodu bardzo trudno jest dziś określić rzeczywistą ilość osób pochodzenia tadżyckiego w Uzbekistanie.
Poza tym, wielu Tadżyków mieszka w północnych, górskich regionach Afganistanu, stanowiąc około 30% tamtejszej populacji, oraz w Pakistanie, gdzie stanowią mniej niż 0,5% ludności. Tadżycy tam mieszkający są potomkami uchodźców - afgańskich Tadżyków, którzy uciekli z Afganistanu w latach 80. XX wieku, z powodu radzieckiej interwencji. Nieliczna społeczność tadżycka istnieje też w Chinach. Około połowy miliona Tadżyków zamieszkuje też niektóre obwody dzisiejszej Rosji.
Nazwa "Tadżycy" pierwotnie oznaczała nie-Turek; zazwyczaj była ona używana w odniesieniu do Persów lub Irańczyków.
Tadżycy są narodem muzułmańskim - większość z nich jest sunnitami, lecz istnieją też nieliczne mniejszości szyickie oraz imamickie.
Tradycyjnymi źródłami utrzymania Tadżyków były rolnictwo i ogrodnictwo, a w mniejszym stopniu - hodowla zwierząt i rzemiosło. Współcześnie są oni zatrudnieni w innych gałęziach gospodarki, głównie w przemyśle.
Tadżycy charakteryzują się najczęściej czarnymi włosami i oczami oraz umiarkowanie śniadą skórą. Pod względem rasowym są klasyfikowani jako przejściowa odmiana pomiędzy rasą mongoloidalną a rasą kaukaską.
HAZAROWIE
To lud prawdopodobnie pochodzenia mongolskiego zamieszkujący Hazaradżat w środkowym Afganistanie, w Górach Hindukusz. Liczy ok. 1,5 mln osób (1994) - ok. 8% ludności Afganistanu. Mówią językiem hazarskim, należącym do irańskiej grupy językowej. Wyznają islam (szyici). Osiedlili się w Afganistanie w XIII wieku, zachowując swoją niezależność do 1892 r. Ich obecnym przywódcą jest Karim Chalili.
Dzisiejsi Hazarowie posługują się językiem indoeuropejskim z grupy języków irańskich. Język ten, nazywany przez nich hazargi, jest uważany przez niektórych za mieszaninę różnych języków (dialektów), która powstała na bazie języka dari (wywodzącego się, podobnie, jak farsi i język tadżycki, ze staroperskiego) przy udziale m.in. urdu, języków tureckich (uzbeckiego) i mongolskich. Większość Hazarów afgańskich używa języka dari.
UZBECY
To największy naród Azji Środkowej zamieszkujący Uzbekistan, a także sąsiednie państwa Afganistan (1,45 mln), Tadżykistan, Kirgistan, Turkmenistan i Kazachstan oraz chińską prowincję Sinkiang. Główna religia Uzbeków to islam, a zajęcia to rolnictwo, handel, rzemiosło oraz hodowla zwierząt.
Uzbecy wywodzą się z części mongolskiej Białej Ordy, która po pewnym czasie została sturkizowana. W XIV wieku grupa ta przyjęła nazwę Uzbecy, której pochodzenie jest niejasne; być może wywodzi się ona od imienia chana Złotej Ordy Ozbega.
Język uzbecki jest i był w przeszłości używany głównie w Afganistanie, gdzie liczbę użytkowników tego języka ocenia się na ok. 1,2-1,4 mln osób.

BELUDŻOWIE
Lud indoeuropejski pochodzenia irańskiego. Zamieszkują Pakistan, Iran, południowy Afganistan, Oman, Turkmenistan i Tadżykistan. Są narodem bez własnej państwowości i zamieszkują historyczny region zwany Beludżystanem.
Posługujący się językiem beludżi wyznają islam sunnicki. Beludżowie zajmują się głównie półosiadłym lub osiadłym pasterstwem (wielbłądy, owce, kozy), częściowo także uprawą zbóż. Lud ten ma bogate tradycje rzemieślnicze, przede wszystkim haftu i wyrobu dywanów. Dywany te słyną w całym świecie.
System plemienny oparty na więzi terytorialnej jest skomplikowany. Dziedziczni wodzowie kierują plemionami, złożonymi z podplemion i rodów. Na przestrzeni wieków styl życia Beludżów zmienił się w niewielkim stopniu. Tradycje i obyczaje dzielą ze spokrewnionym ludem Pasztunów zamieszkujących Afganistan.


Fotografie: Do kolegi, który ma przygotowac prezentację w PP. POproszę o zamieszczenie ilustacji ninijeszych plemion. W razie problemów służę obrazkami, mój mail: trinity1985@interia.pl - Ola Guzik:)
Pasztuni:

Tadżycy:

Hazarowie:

Uzbecy:

Beludżowie: