Interwencje - Afganistan: Transformacja

Wiem, że jest tego nieprzyzwoicie dużo, ale to wersja do weryfikowania. Poza tym występujemy drudzy w kolejności, historia jest jedna więc sporą część faktów "zabierze" nam 1-wsza grupa, więc nie będzie sensu się dublowac i mówić tego samego. Więc jest tego dużo, żeby na szybko odrzucić to o czym powiedzą , a poza tym, przygotowałam to pod kątem bardziej wydarzeń wewnetrznych: fromy sprawowania władzy, reformy, konstytucje....- Kicka

Afganistan jako samodzielne państwo powstał w 18 wieku. Twórca państwa-Ahmad Szach, przywódca jednego z afg. plemion utworzył w 1747 roku niepodległe państwo. Wcześniejsze czasy : 700 lat kultury helleńsko-buddyjskiej, od 7 wieku okres islamski,13 wiek- najazdy Mongolskie, kolejne stulecia to podział Afganistanu pomiędzy Persję, Indie. Twórca państwa- Ahmad był właśnie podkomendnym władcy perskiego.
Emirat Afganistanu (1747 - 1901)

Ahmad Szach: państwo obejmowało tereny plemion afg. i plemion pln. Indii / kolejni władcy: wojna domowa, podział kraju na niezależne księstwa, zjednoczył emir Dost Muhhamad: Afg. stał się obiektem rywalizacji brytyjsko rosyjskiej. Próba osadzenia na tronie brytyjskiego kandydata wywołała I wojnę angielsko-afgańską (1838-42).  Brytyjski korpus wycofał się gdy bez skutku próbował opanować bunt afg. plemion/ II wojna afg.-brytyjska(1878-80)- przyczyną znowu były brytyjskie próby przeciwstawienia się wzrostowi rosyjskich wpływów.

Rządy Abdur Rahmana: Abdur stał się odpowiedzią na brytyjskie oczekiwania. Skłonny do zaakceptowania brytyjskich ograniczeń w kwestii polityki zagranicznej. 21 lat panowania to okres wysiłków na rzecz modernizacji i ustanowienia kontroli nad królestwem. Utworzenie nowoczesnego państwa w Afganistanie. Konsolidacja na 3 sposoby- po pierwsze stłumienie różnych rebelii i kontynuowanie zwycięstwa ostrymi karami, deportacjami. Po drugie- złamał potęge plemion pasztuńskich głównie przez przymusowe wysiedlenia. Trzeci mechanizm który wykorzystał do scementowania rozdrobnionego państwa – stworzenie systemu prowincji, które nie były synonimem starych plemiennych granic. Zarządcy prowincji mieli dużą władzę w sprawach lokalnych- armia była w ich dyspozycji odnośnie egzekwowania podatków i tłumienia buntów. Abdur próbował zmodernizować królestwo poprzez stworzenie regularnej armii i instytucji biurokratycznych, były to agencje rządowe które funkcjonowały jak gabinety ministerialne. Funkcjonowała także Rada Królewska z funkcją doradczą, składała się z przywódców plemiennych, szefów agencji i sekretarzy stanu z różnych regionów kraju. Organy i agencje rządowe nie miały niezależnej włądzy, celem było efektywne wykonywanie zarządzeń władcy i centralizacja państwa. Inny aspekt jego rządów to rozwój technologiczny kraju- sprowadził do Afganistanu zagranicznych lekarzy, inżynierów (zwłaszcza dla górnictwa), geologów. Przywożone europejskie maszyny i zachęcano do tworzenia małych fabryk.  Pomimo silnej polityki wewnętrznej, polityka zagraniczna pozostawała całkowicie w rękach brytyjskich.

Kwestia doprecyzowanie granic->Wyznaczanie stref granicy w wyniku umów-1886 rosyjsko-brytyjska umowa odnośnie granicy, Brytyjczycy traktowali Afg jako bufor między Indiami a Rosją, najbardziej interesowała ich kwestia granicy afg-rosyjskiej.
Dla Abdura najważniejsze było wytyczenie granicy z Indiami-W 1893 zezwolił na przyłączenie do Indii brytyjskich części obszaru zamieszkanego przez afg. plemiona Pasztunów, uznając jako granicę tzw.linię Duranda, zgodził się pod wplywem wzrostu dotacji rzadu brytyjskiego. Uważał linie jako rozgraniczenie obszarów odpowiedzialności politycznej, a nie stałe międzynarodowe granice.

Królestwo Afganistanu (1901 - 1973)
W 1901 Habibullah przyjął tytuł króla. W 1907 roku Wlk.Brytania i Rosja zawarły porozumienie gwarantujące niepodległość Afg. z zastrzeżeniem brytyjskiej kontroli nad polityką zagraniczną / I wojna światowa- neutralność
20-lecie międzywojenne: w 1919 Amanullah, który chciał uczynić z Afg. państwo wolne od wpływów, wkroczył na tereny za linią Duranda, co wywołało III wojnę afg.-brytyjską. Traktat w Rawalpindi uwolnił Afg. od brytyjskiego nadzoru nad polityką zagraniczną+wycofanie Afg. z zajętych terenów. Dwustronne układy brytyjsko-afgański i sowiecko afg. z 1921 przypieczetowały niezawisłośc i niepodległość Afganistanu.

Amanullah i reformy: do tej pory zależne, teraz wolne państwo potrzebowało reform-rozpoczął program reform. Decyzje w polityce reform wewnętrznych były nie mniej dramatyczne niż inicjatywy w polityce zagranicznej. W 1921 utworzył siły powietrzne w oparciu o kilka rosyjskich samolotów i pilotów. Pomimo, że Am. doszedł do włądzy przez wsparcie wojska, w ciagu kilku lat panowania spadła lojalność wojska wobec jego reżymu. Obniżył wynagrodzenie aby zmniejszyć rozmiary armii, zmienił zasady rekrutacji aby przywódcy plemienni nie mieli zbyt dużych wpływów.
Program reform wrogo przyjęty przez społeczeństwo- m.in. społeczne i edukacyjne zmiany: przyjęcie kalendarza słonecznego, obowiązek zachodniego stroju w Kabulu, zniesienie woalek i separowania kobiet, zniesienie niewolnictwa i pracy przymusowej, wprowadzenie świeckiej edukacji, w tym edukacji dla dziewcząt; klas kształcenia dorosłych i kształcenia Nomadów. Plan reform gospodarczych zakładal reorganizację i racjonalizację systemu podatkowego, walkę z przemytem i korupcją, spis powszechny dla celów podatkowych, w 1922 pierwszy budżet, w 1928 – bank narodowy, i wprowadzenie nowej waluty.
Reformy polityczne i sądowe- radykalne jak na tamte czasy i włączone w 1 konstytucję z 1923 roku: gwarancja praw obywatelskich, wydawanie dokumentów tożsamości, utworzenie zgromadzenia legislacyjnego, utworzenie systemu sądownictwa do egzekwowania nowych praw, wprowadzenie kodeksy handlowego i cywilnego, zniesienie przywilejów dla plemiennych wodzów i rodziny królewskiej.
Bunt plemienny rósł w opozycji do reform. Lojalność armii spadła wskutek działań na rzecz utworzenia armii zawodowej. Zmiany społeczne, religijny liberalizm, wysiłki na rzecz stworzenia silnego rządu centralnego-powstanie zbrojne w 1928, Am. abdykował.

Muhammad Nadir- 1929-33: zaprzestał kontynuacji polityki reformatorsko- modernizacyjnej.
W 1931 roku król ogłosza nową konstytucję. Pomimo pozorów monarchii konstytucyjnej, dokument potwierdza rządy królewskiej oligarchii. Nadir podejmował kroki zmian- rozwijał drogi, budował powiazania handlowe z mocarstwami z którymi Amanullah ustanowił stosunki dyplomatyczne w l.20’. Zainicjował system bakowy, plany gospodarcze.

Zaher Szah: 1933-73, 40-letnie rządy-> Wewnętrzne cele nowego afgańskiego rządu, aż do wybuchu II wojny światowej, były skoncentrowane na poprawie armii i rozwijaniu gospodarki (włączając w to transport i komunikację). Wymagało to pomocy zewnętrznej.  W dążeniu do uniknięcia zaangażowania ze Związkiem Radzieckim i Wielkiej Brytanii w 1935 afgańskie rząd zaprosił niemieckich ekspertów i przedsiębiorców do pomocy w tworzeniu fabryk i hydroelektrycznych projektów. Mniejszą pomoc przyjęto z Włoch i Japoni, jednak w l.40’ Niemcy pozostawały najważniejszym zagranicznym inwestorem. Regionalne więzi z pobliskimi państwami islamskimi zostały wzmocnione z Iranem, Irakiem i Turcją traktatem o przyjaźni i nieagresji z 1937.
W II w.św. – neutralność/ 46- członek ONZ/ w 45 afg. rząd i amerykańskie firmy zainaugurowały projekt wykorzystywania potencjału hydroelektrycznego –Projekt Dolina Hellmand.
Zacieśnianie więzi ze Związkiem Sowieckim-> intensyfikacja stosunków dwustronnych w dziedzinie handlu- po porozumieniu z 1950 Rosjanie budują magazyny ropy,angażują się w wydobywanie ropy i gazu. Radziecka pomoc staje się przeciwwagą do Projektu Doliny Helmand.

Liberalizacja polityki wewnętrznej-> kolejny obszar powojennej polityki rządu Zahera. Zezwolono na wybór Zgromadzenia Narodowego, wyraźnie mniej kontrolowanego niż wcześniej. W 1949 zebrał się tzw. liberalny parlament. Złagodzono cenzurę prasy, zezwolono na istnienie opozycji politycznej. Eksperyment liberalizacji załamał się- państwo zaczęło się cofać: zamykano gazety krytykujące rząd, zamykano liderów opozycji. Okres reform politycznych zakończył się niepowodzeniem w 52 roku.

Mohammad Daud
Jako premier: dynamiczny lider, jego przystąpienie do władzy oznaczało zmiany w polityce, zarówno krajowej jak i zagranicznej. Wspierał projekt Dolina Helmand, podejmował ostrożne kroki w kierunku emancypacji kobiet. W polityce zagranicznej balansował pomiędzy pro-zachodnim kursem poprzednich rządów a intensyfikacją stosunków z ZSRR. Zacieśnianie więzów z Rosjanami- w 1955 Chruszczow udzielił pożyczki 100 mln USD na rozwój projektów, ogłoszono 10 letnie przedłużenie traktatu o neutralności, 25 mln USD pomocy wojskowej, Rosjanie zaczęli budowę lotnisk wojskowych.

Konstytucja 1964- jedno z największych osiągnięć dekady 1963-73. Przyjęcie konstytucji na drodze obrad Zgromadzenia Narodowego nad jej projektem- powołano 425 osób, w tym 6 kobiet. Wszyscy podpisali- głównie urzędnicy państwowi, po których można się było spodziewać poparcia dla linii królewskiej polityki. Zmiany w sposobie myślenia widoczne w konstytucji- wykluczono członków rodziny królewskiej, poza królem, z polityki. Skierowane to było przeciwko Daudowi. Przyjęto przepisy, wcześniej uznawane za zbyt świeckie. Islam określono świętą religią islamu, a sprawy nieobjęte prawem miało rozstrzygać prawo szariatu.
W nowej konstytucji przewidziano monarchię konstytucyjną z dwuizbowym parlamentem, ale utrzymano dominującą pozycję króla. Pomimo trudności, takich jak powszechny analfabetyzm, niską frekwencję, próby urzędników na wpłynięcie na wyniki, brak partii politycznych, plemienny charakter społeczeństwa- większość obserwatorów wyborów z 1965 oceniła je jako wyjątkowo sprawiedliwy.
System polityczny był zawieszony pomiędzy demokracją a monarchią, ale bliżej monarchii. Partie polityczne pozostawały zakazane, ponieważ król odmówił podpisania ustawodawstwa.

LDPA-Ludowo- Demokratyczna Partia Afganistanu, partia polityczna założona przez komunistów afgańskich 1 stycznia 1965 roku, jako socjalistyczna, lewicowa, radykalna i opozycyjna wobec monarchicznego rządu.

Lata 70’- narastanie kryzysu wewnętrznego. Publiczne niezadowolenie z powodu braku stabilnego rządu, król nie popierał pracy premierów i wstrzymywał ustawy. Nałożyły się na to lata suszy i fale głodu. Atmosferę niestabilności wykorzystał Daud i w 1973 przeprowadził zamach stanu. Proklamował republikę. Dyktatorskie rządy były odzwierciedleniem rozczarowaniem społeczeństwa do poprzedniej dekady. Jego powrót był szczególnie atrakcyjny dla oficerów wojskowych. 5 lat prezydentury Dauda to pogorszenie stosunków z ZSRR i z komunistami. Popierał gospodarkę centralnie sterowaną, plan gospodarczy (1976-83), obejmujących duże projekty i wymagały znacznego napływu pomocy zagranicznej. Dystansował się od nadmiernej zależności od Związku Radzieckiego- utworzył program szkolenia wojskowego z Indiami oraz prowadził otwarte rozmowy z Iranem na temat pomocy gospodarczej. Najgroźniejsze były zmiany jakie zachodziły wśród afg. komunistów. W 1978 w tzw. rewolucji kwietniowej zabito jego i zwolenników, a rzady objęła Rada Rewolucyjna, kierowana przez Tarakiego, sekretarza generalnego LDPA, utworzono nowe państwo- Demokratyczną Republikę Afganistanu.  W 79’ w wyniku przewrotu rządowego władze objął inny komunista Amin- władze ZSRR go nie zaakceptowały i w 12.79’rozpoczęła się radziecka interwencja w Afganistanie.